در چند دهه گذشته، حسابداری شرکتها تحولات بسیار زیادی داشته‌اند و با افزایش تعداد شرکت‌های بازرگانی در کشور و بالا بودن گردش مالی سالیانه آنها یکی از مهمترین شرکتها به شمار می‌روند. فرآیند‌های مالی صورت گرفته در شرکت‌های بازرگانی بسیار پیچیده بوده و شامل پرداخت هزینه‌های زیاد و کسب درآمد‌های قابل توجه‌ای شده است. بنابراین باید از افرادی برای سروسامان دادن به این حساب‌ها استفاده کنیم که مهارت و تخصص کافی در این زمینه را داشته باشند.
حسابداری بازرگانی چیست؟
فعالیت‌های مهمی که شرکت‌های بازرگانی انجام می‌دهند منجر به پرداخت هزینه‌های بالا و همچنین از طرف دیگر موجب کسب درآمد زیادی برای مجموعه می‌شود و به همین منظور رسیدگی به امور مالی سازمان‌های بازرگانی، بسیار مورد اهمیت واقع شده است.
_ نحوه محاسبه سود و زیان در هر یک از شرکت‌های بازرگانی، عملکرد شرکت را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. محاسبه سود و زیان یکی از مهمترین عوامل در حسابداری بازرگانی در یک دوره مالی است.
– یکی از اهداف مهم این شرکتها به دست‌آوردن سود برای سازمان است. با توجه به این مطلب در ثبت‌های شرکت‌های بازرگانی، باید همه محاسبات مالی سود واقعی سازمان را گزارش کنند.
انواع شرکت‌های بازرگانی
شرکت سرمایه‌ای: در این شرکتها به میزان سرمایه هر کدام از شرکا، مسئولیت آنها تعریف شده است که دربردارنده شرکت با سهامی عام و خاص و با مسئولیت محدود است.
شرکت مختلط: در این شرکتها مسئولیت برخی از شرکا محدود به میزان سرمایه (شرکای عادی) و برخی دیگر نامحدود (شرکای ضامن) است.
شرکت شخصی: شرکتی که در آن مسئولیت همه شرکا نامحدود در نظر گرفته شده و در نتیجه تعهدات مالی شرکت، همه دارایی‌های شرکا را شامل می‌شود. برای نمونه شرکت‌های شخصی می‌توان به شرکت‌های تضامنی و نسبی اشاره کرد.
شرکت‌های کمیتی: به شرکت‌هایی مانند شرکت تعاونی تولید یا مصرف و وام که با هدف رفاه شرکاء تشکیل شده و هیچ‌گونه مسئولیتی برای شرکا ندارد را شرکت کمیتی می‌گویند.
حسابدار بازرگانی کیست؟
در بیشتر شرکت‌های بازرگانی به دلیل پیچیدگی حساب‌ها در امور مالی و محاسبات و ثبت آنها ما به حسابدار تخصصی در این زمینه نیاز داریم که علاوه بر وظایف عمومی خود مثل تنظیم و ثبت اسناد حسابداری، آمادهسازی صورت‌های مالی سود و زیان، تهیه گزارش‌های ترازنامه مالی، تهیه گزارشات و ثبت معاملات فصلی و… وظایف دیگری هم بر عهده دارد که در ادامه به آن می‌پردازیم.
وظایف حسابداری بازرگانی
به دلیل متفاوت بودن فعالیت‌های شرکت‌های بازرگانی، نحوه حسابداری این‌گونه شرکتها نیز با هم متفاوت است.
آمادهسازی صورت‌های مالی شامل اطلاعات مالی، دارایی‌ها و بدهی‌ها به‌صورت طبقه‌بندی شده
تهیه صورت مالی سود و زیان
آمادهسازی ترازنامه مالی از جمله مقدار دارایی و بدهی
تهیه گزارش صورت گردش نقدینگی
بررسی و محاسبه میزان سوددهی شرکت
محاسبه میزان ارزش افزوده
انوع حساب‌ها در حسابداری شرکت‌های بازرگانی
در حسابداری بازرگانی می‌توان به دو نوع حساب خرید و حساب فروش اشاره کرد.
حساب خرید: به حسابی گفته می‌شود که در طول یک سال مبلغ همه کالاهای خریداری شده ثبت و با ثبت هر خرید حساب بدهکار می‌شود. در واقع همه حساب‌های خرید دارای ماهیت بدهکار بوده. در این حساب با ثبت کردن هر خرید مقدار بدهکاری حساب افزایش می‌یابد و با ثبت هر بستانکار در حساب، مبلغ آن کاهش پیدا می‌کند.
حساب برگشت از خرید: زمانی که مشتری کالای خریداری شده را به دلیل ناقص بودن محصول یا تطابق نداشتن کالا با کالای مورد نظر، برمی‌گرداند فروشنده باید برای جلب رضایت مشتری درصدی روی مبلغ کالا به او تخفیف بدهد یا کالای ناقص را دریافت کرده و مبلغ پرداختی مشتری را به او باز‌گرداند. در چنین زمانی حساب برگشت از خرید در گروه بستانکار قرار گرفته و در طول دوره مالی ماهیت حساب تغییر نخواهد کرد.
حساب فروش: درآمدی که از فروش کالا به دست می‌آید در حساب فروش به ثبت می‌رسد و مبلغ کالاهای به فروش رسیده در سمت بستانکار طبقه‌بندی می‌شود. بنابراین این حساب دارای ماهیت بستانکار بوده و با ثبت مقدار بستانکاری افزایش و با ثبت بدهکاری مقدار آن کاهش می‌یابد.
حساب برگشت از فروش: به هر دلیلی که کالای فروخته شده برگشت داده شود باید همه اطلاعات مربوط به آن کالا در سیستم حسابداری به ثبت برسد. در هنگام ثبت این حساب، اجناس فروخته شده در گروه بدهکار و حساب‌های دریافتنی در گروه بستانکار طبقه‌بندی می‌شود.
پرکاربردترین صورت‌های مالی در حسابداری بازرگانی
مهمترین و پرکاربردترین صورت‌های مالی در حسابداری بازرگانی، صورت سود و زیان و ترازنامه است که در ادامه به شرح هر یک از این صورت‌ها می‌پردازیم.
صورت سود و زیان در حسابداری بازرگانی: در هر شرکت بازرگانی در یک دوره مالی، نتیجه کارکرد شرکت با استفاده از صورت‌های سود و زیان مشخص می‌شود. در واقع گزارش‌های سود و زیان، همه درآمد‌ها و هزینه‌های شرکت را در مقابل هم قرار می‌دهد. اطلاعاتی که باید در صورت‌های سود و زیان درج شود عبارت‌اند از: مقدار فروش خالص، مقدار سود یا زیان ناخالص، مقدار سود یا زیان خالص، میزان هزینه عملیاتی و مبلغ تمام شده کالاهای به فروش رسیده.
ترازنامه در حسابداری بازرگانی: به گزارشی که از سرمایه شرکت، دارایی‌ها و بدهی‌های شرکت به‌دست می‌آید را ترازنامه حسابداری بازرگانی می‌گویند. در واقع این ترازنامه نوعی صورت وضعیت مالی را شرح می‌دهد.
طبقه‌بندی در ترازنامه:
در این طبقه‌بندی اول دارایی‌های جاری، سپس دارایی‌های غیر جاری و بعد از آن بدهی‌های جاری و در نهایت بدهی‌های بلند مدت لحاظ می‌شود.
انواع دارایی‌ها و بدهی‌ها در ترازنامه حسابداری بازرگانی:
دارایی‌های جاری: این دارایی شامل میزان وجه نقد شرکت و مابقی دارایی‌های شرکت را در‌بر‌می‌گیرد که معمولا در ترازنامه دارایی‌های جاری، به ترتیب نزول نقدینگی طبقه‌بندی می‌شود.
دارایی‌های غیر جاری یا دارایی‌های ثابت: این دارایی شامل کالاهایی می‌شود که شرکت آنها را حفظ و نگهداری کرده و برای فروش آنها در سال‌های بعدی برنامه‌ریزی کرده است.
دارایی‌های غیر‌جاری به سه دسته تقسیم می‌شوند:
_ نوع اول: زمین، ساختمان، تجهیزات و … هستند که از آنها به عنوان دارایی‌های جاری طولانی‌تر یاد می‌شود.
_ نوع دوم: سرقفلی‌ها، حق الامتیاز‌ها و … است که از آنها به‌عنوان دارایی جاری نامشهود استفاده می‌شود.
_ نوع سوم: دارایی‌هایی هستند که به‌منظور کسب سود بیشتر خریداری شده‌اند.
بدهی‌های جاری در‌حسابداری بازرگانی عبارت‌اند از تعهداتی که در طول یک سال پیش رو با استفاده از دارایی‌های موجود و بدهی‌های دیگر تسویه می‌شود. ازجمله بدهی‌های جاری می‌توان به حساب‌های قابل پرداخت و مالیات قابل پرداخت اشاره کرد.
بدهی‌های بلند مدت در‌حسابداری بازرگانی نیز عبارت‌اند از تعهداتی که در طول یک سال پیش رو با استفاده از دارایی‌های موجود و بدهی‌های دیگر نتوان آنها را تسویه کرد. از جمله بدهی‌های بلند مدت می‌توان به اوراق مشارکت قابل پرداخت و اسناد قابل پرداخت بلند مدت اشاره کرد.